Những người “sùng bái” công nghệ ở Trung Quốc đã gia tăng giá trị ảo trước khi Luckin Coffee chứng minh được khả năng tạo doanh thu của mình. Những ghi chép cho thấy người mua số lượng lớn các sản phẩm của Luckin Coffee có bao gồm các công ty liên kết với Chủ Tịch và Cổ Đông Kiểm Soát.
Bài viết trên The Wall Street Journal ngày 28 tháng 5, 2020
Luckin Coffee Inc. tại Trung Quốc có sự khởi đầu với tốc độ tăng trưởng chóng mặt. Mở cửa hàng nhanh hơn Starbucks Corp., tăng gấp đôi định giá lên 12 tỷ đô chỉ 8 tháng sau khi ra mắt công chúng, con số này đã thỏa lòng các nhà đầu tư Mỹ sau đó.
Ngày 2 tháng 4, Luckin cho biết nhiều số liệu kinh doanh của công ty đã bị làm giả.
Cú sốc đã đem đến một điểm dừng có sức mạnh tàn phá cho một công ty có tuổi đời chỉ mới lên 3, khiến cổ phiếu lao dốc 75% chỉ sau 1 đêm. Kể từ đó, các nhà điều tra đã đào sâu vào sổ sách, các vị trí điều hành mất việc và sàn giao dịch chứng khoán chuyển sang hủy bỏ thương vụ Luckin, nhưng chưa ai giải thích được những gì diễn ra bên trong con tàu tên lửa mang tên Luckin Coffee.
Bây giờ thì mọi thứ gần như đã sáng tỏ.
Phần lớn là các đơn hàng “nội bộ”
Hóa ra, Luckin đã bán các phiếu mua hàng có thể quy đổi được hàng chục triệu tách cà phê cho các công ty có quan hệ với Chủ Tịch và Cổ Đông Kiểm Soát của Luckin – Charles Lu, theo các tài liệu nội bộ và hồ sơ công khai được xem xét bởi The Wall Street Journal. Việc mua hàng của các công ty nội bộ này đã giúp Luckin đạt doanh thu cao hơn nhiều so với doanh thu từ các cửa hàng cà phê thật sự.
Trong khi đó, các tài liệu nội bộ khác cho thấy một nhân viên mua sắm có tên Lynn Liang đang xử lý hơn 140 triệu đô thanh toán cho các nguyên liệu thô như nước trái cây, giao hàng và dịch vụ nhân sự. Liang đã hư cấu số liệu, theo lời những người mua hàng có mối liên hệ với Luckin.
Quy mô và sự táo bạo của việc giả mạo, mà The Wall Street Journal tìm thấy, bắt nguồn từ trước khi thương vụ IPO của Luckin được công khai chào bán lần đầu trên thị trường chứng khoán NASDAQ chỉ 1 năm, thông tin này sau đó đã làm choáng váng các nhà đầu tư quốc tế và gây bối rối cho các cơ quan quản lý.
Một công ty mà thời gian từ khi sáng lập đến niêm yết công khai là chưa đầy 2 năm. Sự sụp đổ của Luckin đã ảnh hưởng gây giảm lương hưu, các quỹ tương hỗ và phòng hộ, chưa kể các nhà đầu tư cá nhân, với những tổn thất nặng nề ở cả Châu Á và phương Tây.
Photo: Yan Cong for The Wall Street Journal
Ngày 11 tháng 5, Luckin đã “hất cẳng” Giám Đốc Điều Hành Jenny Qian và cả Giám Đốc Vận Hành Jian Liu, nhưng rất ít chi tiết được cung cấp về vấn đề này. Công ty cũng đã đình chỉ hoặc cho nghỉ không thời hạn 6 người khác.
Qian không đưa ra bình luận nào, Mr.Liu cúp máy khi liên lạc qua điện thoại. Người duy nhất trong số 6 người khác đưa ra nhận xét cho biết anh ta chỉ đang làm theo yêu cầu.
Mr.Lu đã không trả lời các câu hỏi của The WS Journal. Vào ngày 20 tháng 5, ông nói trong một tuyên bố công khai: “Có thể phong cách quản trị của tôi quá cực đoan và công ty có thể đã phát triển quá nhanh, dẫn đến nhiều vấn đề. Nhưng tôi chưa bao giờ có ý lừa dối các nhà đầu tư”.
Ông cũng xin lỗi và khôi phục niềm tin của mình vào Luckin trong tuyên bố này, được công khai sau khi NASDAQ chuyển sang hủy niêm yết Luckin, một quyết định mà Luckin cho biết sẽ kháng cáo.
Luckin khi trả lời các câu hỏi từ The Journal, công ty cho biết một Ủy Ban của Hội Đồng Quản Trị đang tiếp tục điều tra nội bộ và trả lời các câu hỏi từ Cơ Quan Quản Lý ở Hoa Kỳ và Trung Quốc. Họ cũng cho biết không thể bình luận về chi tiết cụ thể liên quan đến việc thăm dò tại thời điểm này.
“Công ty tiếp tục thực hiện các biện pháp phù hợp để kiểm soát nội bộ và vẫn tập trung vào phát triển kinh doanh dưới sự lãnh đạo của Hội Đồng Quản Trị và Đội Ngũ Quản Lý Cấp Cao hiện tại” Mr.Luck Luckin nói.
NASDAQ mặc dù tìm cách hủy niêm yết của Luckin, tuần trước đã cho phép cổ phiếu lưu ký tại Mỹ tiếp tục giao dịch, sau khi bị đình chỉ 6 tuần. Họ nhanh chóng phục hồi cú “sụp đổ”. Cổ phiếu đóng cửa vào Thứ 4 ở mức 2,59 đô la, so với mức trần khá ngắn ngủi 50 đô la trong tháng 1.
Tăng và Giảm
Luckin Coffee đã đi rất nhanh từ thời điểm sáng lập đến IPO chỉ vỏn vẹn 2 năm. Cú ngã ngựa của kỳ lân này diễn ra còn nhanh hơn.
Định giá hàng tỷ đô
Sự sụp đổ của Luckin đã gợi lại những căng thẳng kéo dài đối với Ủy Ban Chứng Khoán và Giao Dịch Hoa Kỳ (U.S Securities and Exchange Commission’s), khi mà khả năng kiểm tra hồ sơ tài chính của các công ty Trung Quốc để bảo vệ các nhà đầu tư Mỹ đang gần như không thể.
SEC là một trong những cơ quan điều tra Luckin. Vào tháng 4, SEC đã đưa ra một cảnh báo mới về những rủi ro khi đầu tư vào các công ty ở Trung Quốc và các thị trường mới nổi khác. Cơ quan quản lý kinh doanh và thương mại hàng đầu Trung Quốc đã đột kích vào trụ sở Luckin, tại Hạ Môn, Trung Quốc và lấy hồ sơ.
Luckin Coffee từng được kỳ vọng lật đổ Starbucks ở Trung quốc như thế nào.
Luckin Coffee ra đời với bối cảnh “ngậm thìa bạc” vào giữa năm 2017, trong thời gian Trung Quốc bùng nổ các quỹ tài trợ công nghệ. Thời điểm đó, Luckin huy động được hơn nửa tỷ đô từ các Nhà Đầu Tư bao gồm BlackRock Inc., quỹ tài sản có chủ quyền GIC Singapore và một Quỹ Đầu Tư của Trung Quốc và Mỹ. Credit Suise & Morgan Stanley đã “mồi chài” các Nhà Điều Hành và sau đó giành được vai trò lãnh đạo bảo lãnh cho việc phát hành cổ phiếu công khai ra công chúng.
Cổ Đông Kiểm Soát của Luckin, người đã bắt đầu cùng Lu Zhengyao ngoài Charles Lu, là một doanh nhân trước đây đã thành lập công ty cho thuê ô tô CAR Inc., và một công ty cho thuê xe Trung Quốc có tên là Ucar Inc.
Qian – một Giám Đốc Điều Hành tại các Liên Doanh trước đó, đồng sáng lập Luckin với Mr.Lu đã trở thành CEO. Họ xem đó là công ty công nghệ có thể phá vỡ mô hình kinh doanh đang thống trị của Starbucks ở Trung Quốc.
Luckin đã xây dựng chiến lược của mình xoay quanh một ứng dụng di động, trong đó họ đã gửi các vouchers miễn phí mua cà phê đến hàng chục triệu người dùng và coupons giảm giá sâu cho các lần mua tiếp theo. Việc giảm giá đã đưa giá bán của một ly Latte xuống còn 12 nhân dân tệ, tương đương 1,67 đô la, khoảng 1 phần 3 chi phí của một loại đồ uống tương tự tại Starbucks.
Khách hàng đặt hàng và thanh toán điện tử, loại bỏ công việc của nhân viên thu ngân. Luckin hứa hẹn sẽ giao cà phê trong vòng 30 phút. Họ cũng nói với các Nhà Đầu Tư rằng mô hình này đã giúp thu thập dữ liệu để tối ưu hóa hiệu quả bán hàng và Chuỗi Cung Ứng.
Photo: Victor J. Blue/Bloomberg News
Đến tháng 5 năm 2018, chỉ 7 tháng sau khi mở quán cà phê đầu tiên, Luckin đã có hơn 500 trong số người dùng tại hơn một chục Thành Phố. Luckin cho biết họ đã thu được hạt cà phê Aribica cao cấp từ Mỹ Latinh và Châu Phi, Si-rô từ Ý và sữa từ New Zealand. Họ tự hào về việc sử dụng máy pha cà phê Thụy Sĩ cao cấp, thuê các Baristas từng đoạt giải thưởng để giúp thiết kế các công thức pha chế và các loại cà phê.
Tại một bữa tiệc ra mắt hào nhoáng có mặt các đối tác kinh doanh và nhà báo, Qian đứng trước một màn hình LED khổng lồ cho biết mục tiêu là cung cấp cà phê cao cấp, giá cả phải chăng mà mọi người có thể truy cập bất cứ lúc nào.
Vài ngày sau, Luckin đã “đá xoáy” Starbucks, nhãn hiệu trong vòng hai thập kỷ vừa qua đã thu hút một số lượng lớn người hâm mộ trà chuyển thói quen của họ sang cà phê. Luckin cáo buộc Starbucks không khuyến khích các nhà cung cấp làm ăn với đối thủ và đệ đơn kiện độc quyền. Starbucks cho biết họ hoan nghênh sự cạnh tranh. Luckin sau đó đã từ bỏ tố tụng.
Một cuộc gây quỹ vào tháng 6 năm 2018 đã mang lại cho Luckin một mức định giá hàng tỷ đô chỉ 1 năm sau khi thành lập. Tiền mặt gia tăng đổ vào việc mở các quán cà phê mới, gần những vị trí với Starbucks. Người khổng lồ có trụ sở tại Seattle cũng vậy, họ bắt đầu thay đổi và thực hiện mô hình cà phê giao đi cho khách hàng Trung Quốc.
Thương vụ IPO của Luckin vào tháng 5 năm 2019 là một thành công lớn, việc huy động được 651 triệu đô và định giá công ty ở mức khoản 5 tỷ đô trong ngày giao dịch đầu tiên đã thần tượng hóa Mr.Lu và đội ngũ Luckin.
Trở lại Hạ Môn, Trung Quốc, Luckin đã tổ chức một bữa tiệc cho hàng trăm đối tác kinh doanh, nhà đầu tư, các môi giới ngân hàng và luật sư. Khách mời hào hứng chụp ảnh tại một gian hàng mô phỏng lễ niêm yết của NASDAQ và Qian đã trình bày mục tiêu tiếp theo: 10,000 cửa hàng ở Trung Quốc vào cuối năm 2021. Thời điểm đó, Starbucks đang có ít hơn 4,000 cửa hàng.
John Zolidis, một nhà phân tích ngành nhà hàng và là Chủ Tịch của Quo Vadis Capital cho biết, họ chưa bao giờ mua hay bán cổ phiếu Luckin. Một nhóm nhân viên của Luckin lúc đó đã bắt đầu giúp bán hàng cùng với các kỹ thuật giao dịch giả mạo, bắt đầu từ tháng trước khi IPO, theo những người trong cuộc. Các nhân viên đã sử dụng tài khoản cá nhân đăng ký với số điện thoại di động để mua phiếu mua hàng cho nhiều tách cà phê. Theo lời một người đã thực hiện, từ 200 triệu đến 300 triệu nhân dân tệ doanh thu bán hàng (tương đương 28 đến 42 triệu đô la) đã được tạo ra theo cách này.
Photo: Yan Cong for The Wall Street Journal
Công việc trở nên phức tạp hơn vào cuối tháng 5 năm 2019, các đơn đặt hàng bắt đầu tràn vào công ty khởi nghiệp non trẻ liên quan đến việc bán phiếu mua cà phê với số lượng lớn cho khách hàng doanh nghiệp, theo hồ sơ nội bộ được xem xét bởi The Journal.
Lập ra liên minh ma quỷ để tạo dòng doanh thu ảo
Bên cạnh việc bán các voucher dùng ngay cho một số khách hàng thường xuyên sử dụng như các hãng hàng không và ngân hàng, hồ sơ cũng cho thấy rất nhiều giao dịch mua của hàng chục công ty ít được biết đến ở các thành phố trên khắp Trung Quốc. Các công ty này liên tục mua các gói vouchers, thường với số lượng lớn. Thậm chí các đơn đặt hàng đôi khi còn được ghi nhận ở thời điểm đêm khuya.
Theo tài liệu, Qingdao Zhixuan Business Consulting Co. Ltd., thuộc Trung Quốc, phía Bắc tỉnh Sơn Đông, đã mua phiếu mua hàng Luckin trị giá 960,000 nhân dân tệ (134,000 đô la) trong 1 đơn hàng. Họ cũng để lộ việc đã thực hiện hơn 1 trăm giao dịch mua tương tự từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2019.
Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp Trung Quốc và Hong Kong cho thấy sự liên kết công ty này với người thân của Mr.Lu, đồng thời có mối liên hệ với một Giám Đốc Điều Hành của Mr.Lu trước đây tại Ucar Inc, và với một nhà điều hành của Luckin. Thông qua một mạng lưới phức tạp của các công ty khác, giám đốc và cổ đông của họ. Qingdao Zhixuan cũng có số điện thoại tương tự chi nhánh của CAR Inc và được đăng ký với địa chỉ email Ucar. Luckin đã đặt hơn 1,5 tỷ nhân dân tệ (210 triệu đô la) doanh số bán hàng của công ty theo cách này vào năm 2019, theo một phân tích của The Journal.
Khi tiền đổ vào từ việc bán hàng số lượng lớn, Luckin cũng đã thanh toán cho hơn một chục công ty được liệt kê trong hồ sơ của mình với tư cách là nhà cung cấp nguyên liệu đầu vào, giao hàng và dịch vụ nhân sự. Nhiều công ty đã không còn tồn tại đến tháng 4 tháng 5 năm 2019, hồ sơ đăng ký doanh nghiệp cho thấy.
Các nhà quản lý Trung Quốc gần đây đã thông qua hệ thống Luckin, tìm thấy hơn 1 tỷ nhân dân tệ (khoảng 140 triệu đô la) trong các khoản thanh toán nhà cung cấp đáng ngờ, nguồn tin từ những người trong cuộc và tài liệu nội bộ công ty. Các tài liệu này thể hiện các khoản thanh toán được xử lý bởi Liang, người phụ nữ được mô tả là hư cấu bởi những người trong cuộc tại Luckin.
Cũng theo đó, Giám Đốc Điều Hành Luckin, Qian đã phê duyệt các khoản thanh toán và trong một số trường hợp, bà này đã nhìn thấy toàn bộ tiến trình của quy trình này. Các khoản thanh toán bỏ qua Giám Đốc Tài Chính, người sau đó đã giám sát bộ phận tài chính và ngân quỹ Luckin, Rebout Schakel – CFO Luckin từ chối bình luận.
Nhìn vào hồ sơ đăng ký của các công ty đã mua vouchers và những người đã nhận được các khoản thanh toán lặp đi lặp lại cho nhà cung cấp, cho thấy sự liên kết với Luckin, Mr.Lu hoặc 2 công ty liên doanh trước đó của Mr.Lu. Một số liệt kê các địa chỉ văn phòng và số liên lạc tương tự chi nhánh của CAR Inc. hoặc Ucar. Một số khác lại được đăng ký địa chỉ email của nhân viên các công ty, và trong số đó là địa chỉ email Luckin. Tương tự vậy, một vài công ty có liên kết với người thân hoặc bạn bè Mr.Lu. Người mua số lượng lớn các vouchers cà phê, thuộc công ty Date Yingfei (Beijing) Data Technology Development Co. Ltd., công ty này lại có cùng số điện thoại với một chi nhánh của CAR Inc và tiền thân của Ucar.
Photo: brendan mcdermid/Reuters
Zhengzhe International Trade (Xiamen) Co., một công ty xuất hiện trong tài liệu với tư cách là nhà cung cấp nguyên liệu thô cho Luckin. Cả Date Yingfei và Zhengzhe có cùng một đại diện pháp lý, Wang Baiyin, một người bạn học cũ của Mr.Lu. Ông này sở hữu 60% của Date và 95% của Zhengzhe, dựa theo hồ sơ đăng ký của công ty. Wang cũng không thể đưa ra bình luận nào.
Không phải tất cả các chi tiết của hoạt động này đều rõ ràng. Những người trong cuộc thực hiện các giao dịch đã tính toán rằng, theo thời gian, các giao dịch mua và thanh toán hình thành một vòng lặp cho phép công ty tăng doanh số và chi phí với một lượng vốn tương đối nhỏ khi tiền mặt lưu thông vào và ra khỏi tài khoản công ty theo cách này. Hiện vẫn chưa rõ nguồn vốn ban đầu để bắt đầu các giao dịch này là từ đâu.
COFFEE MATES
Luckin cho biết một số doanh thu năm 2019 là bịa đặt nhưng lại không nói cụ thể làm cách nào. The Wall Street Journal đã xác định một số nguồn bán hàng, cũng như các công ty được liệt kê là nhà cung cấp có liên kết với Chủ Tịch của Luckin. Theo một ví dụ dưới đây.
Vào tháng 11 năm 2019, Luckin đã báo cáo mức tăng 558% so với doanh số quý 3 năm trước, và dự kiến tăng khoảng 400% trong quý 4. Doanh thu thuần trung bình từ các sản phẩm trên mỗi cửa hàng tăng vọt 80%, báo cáo tài chính cho thấy.
Khoảng 2 tháng sau khi giá cổ phiếu tăng gần gấp đôi, Luckin đã huy động được 865 triệu đô trong đợt bán cổ phiếu tiếp theo và các ghi chú chuyển đổi. Cổ phiếu đã tăng cao hơn khi Luckin nói rằng họ đã vượt qua Starbucks bằng số lượng quán cà phê ở Trung Quốc và sẽ tung ra nhiều máy bán hàng tự động để bán đồ uống của mình.
Vào ngày 31 tháng 1 năm 2020, Muddy Waters LLC, một người bán ở Hoa Kỳ có hồ sơ vạch trần hành vi sai trái tại các công ty Trung Quốc, đã lưu hành một báo cáo không công khai dài 89 trang về Luckin. Báo cáo cho biết một cuộc kiểm tra hơn 11,000 giờ video về sự đến và đi của khách hàng, trong số hơn 25,000 biên lai và quan sát của 1,500 cá nhân đã ghé thăm các cửa hàng Luckin cho thấy phần lớn doanh thu của công ty là tự giả mạo.
Cổ phiếu Luckin, đã tăng giá nhưng bắt đầu tăng trở lại sau khi công ty bác bỏ các cáo buộc. Báo cáo được phát hành vào khoảng thời gian kiểm toán viên Luckin được bố trí để kiểm chứng kết quả 2019.
Photo: EPA/Shutterstock
2 tháng sau, vào ngày 2 tháng 4, thông tin về Luckin đã bùng nổ, họ nói rằng có tới 2,2 tỷ nhân dân tệ (khoản 310 triệu đô la) doanh thu năm 2019 đã được tạo dựng để giả mạo. Con số này đại diện cho gần một nửa doanh số báo cáo và dự kiến từ tháng 4 đến tháng 12. Thông tin này từ kiểm toán viên Ernst & Young Hua Ming LLP chỉ ra vào ngày hôm sau, đã thúc đẩy một cuộc điều tra nội bộ bằng cách phát hiện một số nhân viên quản lý tại Luckin đã bịa đặt giao dịch dẫn đến lạm phát thu nhập, chi phí và chi tiêu.
Luckin từng được định giá 12 tỷ đô chỉ còn khoảng 650 triệu đô sau phiên giao dịch ngày thứ 4 định mệnh.
“Chuỗi Luckin Coffee đã sa lầy trong một cuộc khủng hoảng chưa từng có và đưa đến một cuộc tranh luận công khai” – bản ghi nhớ nội bộ của công ty cho biết vào ngày 12 tháng 5. Chúng tôi tin rằng với sự giúp đỡ của tất cả nhân viên Luckin, công ty sẽ vượt qua khủng hoảng và quay trở về đúng hướng nó phải đi.
Dịch bởi: IPI TECHNOLOGY SOLUTIONS – Team nRMS – Thanh Bùi
